Ik was geschrokken (echt: verdómme) van de gemiddeld lage kwaliteit van eerdere resultaten van deze cursus, maar – en daar spreekt dan toch mijn wijsheid – ik heb eerder al gezegd dat het slechts een tussenresultaat betreft. De komende weken gaan we deze gedichten verbeteren (of wanneer het echt niet anders kan, vernietigen).
Vandaag beginnen we met een gedicht “je stelde je”.
je stelde je
de tijd als tandwiel voor
dat alles in de rondte leidtje stelde je
de tijd voor als moordenaar,
als bureaucraatals de glimlach van een zwarte machine
ik zag je. je las in mijn hand het verhaal van een winterslaap
we stelden ons
voor dat we warme dieren waren en de tijd schuimde als melk
Waarom? Wat gebeurt hier eigenlijk? Vraag ik nu bij iedere zin. Het beeld van het tandwiel begrijp ik, de tijd is onontkoombaar. Misschien een muziekdoosje erbij verzinnen! Maar waarom de tweede associatie met bureaucratie? En wat doet die zwarte machine? Is het niet veel sterker om gewoon te schrijven:
als de glimlach van een bureaucraat
Met ‘moordenaar’ van de vorige regel wordt de tijd een soort Eichmann. Daarmee is eigenlijk genoeg gezegd, maar waarover? Wat wíl het gedicht eigenlijk. Het beschamend slechte “resultaatgedicht” wijst op de mogelijkheid van de romantische liefde met een melkmetafoor, maar er valt weinig chocolademelk van te maken. Hoe kán dat? Wat was toen mijn motivatie? Ik schreef toen een heel essay over dit gedrocht dat die melk een verwijzing naar Paul Celan was. Maar het werkt totaal niet.
Misschien moeten we terug naar de eerste versie, met haar “maar wie je bent / dragen de anderen / achter hun glimlach”, en de notie dat we experimenten van de tijd zijn, iets dat we toen impliciet wilden maken. Nou dan kan ik je wat vertellen: dat is je totaal niet gelukt! Wat er nu staat is onverteerbaar.
Schrappen dus.
stel je de tijd als tandwiel voor
dat alles in de rondte leidtstel je de tijd voor als moordenaar,
als de glimlach van een bureaucraat
Dat is wat er overblijft. Kijk er nou eens rustig naar. Kijk naar de vorm, het ritme, het rijm (voor-moord; tijd-leidt). Het gedicht moet zelf ‘rond’ worden. Een uniform dat zijn werk doet. Overbodig. En waarom de herhaling van “stel je”? Voegt dat iets toe? Kijk, die vraag had je dus direct moeten kunnen beantwoorden.
is zij
altijd/ookzo?
Een naïeve vraag, maar ik wil hier het contract tussen verbeelding en werkelijkheid expliciet maken. Om er dan ‘iets mee te doen’. Het blijft gepuzzel op een niveau waar je niemand mee mag lastigvallen. Maar goed. Het gaat me nu meer om het proces dan om het resultaat.
zij stelde zich tijd voor als schuim (?)
Nobody cares! This is the right moment to start caring yourself.
koevoet / een kievitsei.
De vondst van een kievitsei was nog nooit zo vroeg (28 februari) als in 2019. Bruikbaar. De koevoet wordt gebruikt door inbrekers en was een witte counter-insurgency politiemacht in Rhodesië. Geweld dus, het neerslaan van een opstand. Dat woord had ik hier nodig: verzet.
Waar gaat het gedicht ondertussen over? Verzet tegen de oprukkende tijd? Wat een flauwekul. Tegen de misdaden die worden gepleegd door schurken die die onvermijdelijkheid als excuus gebruiken. De mimesis van de onverbiddellijkheid?
Misschien moet ik me niet zulke kopzorgen maken over een dood gedicht. Meer weg durven gooien, opnieuw durven beginnen. Probeer het woordje ’tijd’ te vermijden. Er komt weinig goeds van die abstractie. Wees concreet!
dit alles is concreet:
de kamer, de koffie, mijn zweet
de bureaucraat wanneer hij glimlacht
de stem die neerslaat op mijn trommelvel
wat er uit zijn mond komt: macht,
die ik mij als schuim voorstelde tijd is onverbiddellijk:
maar concreet is zij niet
Daarmee is eigenlijk gezegd wat ik wilde zeggen, en verwant met iets dat we bij Philip Larkin in zijn gedicht ‘Aubade’ vinden:
Death is no different whined at than withstood
Ik wilde nog iets met het tandwiel doen maar dat werd te geforceerd. Nu is het een ogenschijnlijk snel tot stand gekomen aantekening bij een afspraak met een bureaucraat (ik heb ze gehad hoor, ik weet waar ik over praat). Dat de tijd niet concreet is staat bewust na een dubbele punt om verwarring te zaaien. Moet dat ons troosten? Manen?
Dit is het resultaat vandaag. En het fijne is: ik wéét al dat het mij over een geringe tijd T als waardeloos zal voorkomen. Ik wéét al dat het nooit als poëzie geaccepteerd kan worden en dat lucht op.