We spelen allemaal wel eens met AI. De technologie heeft haar nut bewezen voor het elimineren van geestdodende taken, maar is ook een bedreiging voor de toch al afnemende aandachtspanne van jonge mensen. Voor het onderwijs is de zegetocht van AI slecht nieuws: kinderen moeten nu eenmaal het soort routinetaken leren uitvoeren waar AI heel goed in is. Wanneer ze teksten laten samenvatten door ChatGPT e tutti quanti leren ze helemaal niks. Ik begrijp de scepsis en zelfs de weerzin tegen AI heel goed.
Generatieve AI
En toch kunnen we AI niet uit het klaslokaal verbannen. Het is te spannend en laat te veel dopamine stromen. Hoe kunnen we het zodanig inzetten dat het de aandacht niet alleen kaapt maar ook weer teruggeeft? Door AI iets te laten genereren op basis van bestaande cultuur. Dat resultaat mag lachwekkend zijn. Het zal veel mensen aanspreken omdat AI is getraind op de smaak van de massa. AI is er heel goed in, de aandacht (van jongen mensen) te grijpen. Onze uitdaging is het om vervolgens iets met die aandacht te doen. De leerlingen moeten vragen gaan stellen. We moeten ervoor zorgen dat ze terug willen naar de bron.
Jacob Cats op rap
Om het heel concreet te maken: we laten leerlingen tijdens een les Nederlands luisteren naar PC Hooft op metal, Joost van den Vondel op bossa nova, of Jacob Cats op rap. Dat is allemaal beslist heel cool en grijpt de aandacht van adolescenten. De docent moet deze interesse vervolgens weten om te zetten in een gezonde belangstelling voor de tekst zelf, iets dat door een mens is gemaakt. Ze horen een stem die eeuwen overbruggend tot ons spreekt en dit dankzij AI heel levendig doet. Maar wie was die gast, die Jacob Cats?
Klassieke dichters spreken dankzij AI in een vertrouwde en veilige vorm. Leerlingen hoeven geen moeite te doen voor ze zich aangesproken kunnen voelen door een tekst. Ze worden éérst geraakt door gerapte regels als ‘Geef mij de grauwe, stedelijke wegen, / De in kaden vastgeklonken waterkant’, uit JC Bloems Dapperstraat, en zijn daarna (hopelijk) gemotiveerd om het gedicht verder te analyseren. Door de muziek ontdekken ze hoe goed de tekst metrisch in elkaar zit.
Verslavend
Als poëziedocent heb ik al enige tijd geëxperimenteerd met kunstmatige intelligentie. Ik gebruik nu de gratis versie 4.5 van Suno, maar voor 9 euro per maand heb je toegang tot versie 5.0 én het copyright op je creaties, mits die geen teksten gebruiken waar copyright op berust. Ik vind de gratis versie ruim voldoende voor onze doeleinden, namelijk leerlingen bij de les houden. Bovendien is het op muziek zetten van onze dichters in allerlei stijlen heel verslavend en heeft de gratis versie gelukkig een beperking van vijf ‘creaties’ per dag.
Het is een gok. Voor hetzelfde geld willen scholieren enkel zélf AI-liedjes maken en zijn ze niet gefascineerd door de teksten van Boutens en Bredero. Maar het is de beste manier die we hebben om het zeer oude te verlevendigen, aanwezig te maken en áls een enkele jonge geest door AI-liedjes verleid kan worden om de teksten te gaan lezen, heeft het zijn vruchten afgeworpen. Onze strategie is om door emotioneel engagement de fascinatie voor de oorsprong te doen ontkiemen.
Creativititeit
Wanneer de dystopie compleet is bepaalt AI zélf welke muziekstijl bij een gedicht hoort. Deze keuze is nu net de laatste strohalm creativiteit: we schrijven zelf de prompt die de liedjes genereert. Zo gebruikte ik voor Bredero’s ‘s Nachts rusten meest de dieren de volgende prompt of ‘style’:
boom bap hip hop, wicked beat, scratch, catchy melodic vibes
Dat is naast Bredero’s gedicht de enige menselijke input. De software, die we hier als black box mogen beschouwen, doet de rest. Dat levert gemengde gevoelens op over de menselijke creativiteit, en ik moet toegeven dat ik een zucht slaak op het moment dat ik merk dat AI ook deze tekst ‘beter’, dat wil zeggen beter in lijn met de verwachtingen, dus zonder broccoli in deze zin, had kunnen schrijven.
Muziekgeneratie op basis van klassieke lyriek is een legitieme AI-toepassing die ons juist kan helpen de interesse voor het mensengemaakte te stimuleren. Wanneer we horendol zijn geworden van de ear candy en ‘oneindige mogelijkheden’ van generatieve AI, bezinnen we ons steeds liever op de oorsprong. Over al die AI-liedjes halen we onze schouders op, maar die ene prachtige dichtregel van eeuwen terug die onmogelijk anders had kunnen zijn – dat is: WOW!
Workshops
Mocht je als docent Nederlands op een middelbare school of op MBO/HBO-niveau enthousiast zijn geworden maar zelf geen tijd hebben om het in de lessen te integreren, kom ik (professioneel schrijver en gepubliceerd dichter met IT-achtergrond) graag een workshop geven. In mijn workshop draait het maar om één ding: onze klassieke dichters zo hip mogelijk maken. Interesse? Neem dan even contact met mij op via e-mail.
Tot slot: voor de liefhebbers een selectie van AI-bewerkingen van bekende Nederlandstalige klassieke dichters.
