Voor onze morele ontwikkeling (‘ontwikkeling’ is een betere metafoor dan ‘groei’) is de confrontatie met onze eigen eindigheid essentieel. Dat soort zinnen zou ik opschrijven als ‘ethicus’ en auteur van lekker weg lezende boekjes. Een cultuurgeschiedenis van het memento mori, van de Romeinen tot Freud. Chronische ontstekingspijn in mijn bovenkaak (bacteriën eten mij gestaag op) hindert mij aan het neerschrijven van die zoetje broodjes, althans dat maak ik mezelf wijs. In werkelijkheid ben ik niet gefascineerd genoeg. De dood is de grootste autoriteit, de moraal is niets anders dan de illusie dat we in staat zijn om onder een andere autoriteit te handelen. Dat soort zinnen zouden uit het boekje worden geschrapt en hergebruikt door een death metal-band.
Wat er in mijn kaak woont, die rare chronische pijn, zou een ‘gedenk te sterven’ kunnen zijn en een fenomenale drijfveer om me in te spannen zo goed mogelijk te leven, maar het werkt niet. De pijn vernietigt motivatie. Al mijn plannen hebben de preambule ‘na de pijn’, een gedragspatroon waar psychiaters wel raad mee weten. En toch…
De ‘eenheid van geest en lichaam’ is complex. Ik denk met mijn lijf, ik lijd met mijn geest; ik kan mezelf dwingen om te schrijven, maar de benodigde concentratie is net zo goed een eigenschap van het lijf als van de geest. Maar ik wil daar niemand mee vermoeien, juist omdat ik de scherpte niet heb om dit filosofisch te doordenken.
Het gebrek aan denkkracht, het gevoel buitengesloten te zijn uit je eigen geest, is een vreemde kwelling. Waarom zou iemand ondanks zo’n kwelling nog schrijven? Er is geen samenhang meer, geen samenklontering van ervaringen. Herinneringen worden steeds vluchtiger, het leven is een aaneenschakeling van identieke dagen, Groundhog Days, er komt niks meer uit je handen. Alle betekenisvolle accumulatie stopt, het lijkt onmogelijk om een missie te formuleren, laat staan uit te voeren.
Wat een gezeur! Als je niks te vertellen hebt, schrijf dan niet. Zelfmedelijden moet om iedere prijs worden vermeden. Hold your head high. De zoete belofte dat er ooit een dag komt waarop je je weer kunt concentreren, dat je schrijven ooit weer, of voor het eerst, bestaat. Die vermaledijde angst dat je niet goed genoeg bent. Lees maar eens wat voor een slechte zin dit is, ‘Alles mag’ betekent dat de anderen alles mogen schrijven maar dit klopt niet. Schrijven is niet ‘zomaar iets opschrijven’. De angst om je geest voorgoed kwijt te raken, zonder dat je ooit iets hebt gedaan. Door je angst heen schrijven, want dat is dit, slechter kan het niet. Woorden kunnen zo ontzettend veel houvast geven, misschien zijn taal en religie wel in dezelfde prehistorische periode ontstaan. Moet een schrijver niet om zichzelf kunnen lachen, de waarde-loosheid van zijn woorden in het licht van de eeuwigheid enz.?
De volgende keer ga ik proberen iets over de actualiteiten te schrijven.