Je kunt in dit land op een zondagmiddag in een schilderij gaan rondlopen, maar waarom zou je dat doen? Waaraan voegt het iets toe?
Ik was zulks vandaag van zins en begaf me via Den Bosch en Utrecht naar de vrijzinnige kaasstad, waar ik eens te meer met een kopje koffie van de supermarkt (dit keer in een meegebrachte beker) in splendid solitide doorheen begon te lopen. De Amerikaanse dichter Donald Hall (hij overleed in 2018) maakte een onderscheid tussen the pleasant feeling of solitude and the harsh predicament of existential loneliness. De man verloor in 1995 zijn 19 jaar jongere vrouw aan leukemie, dus hij weet waar hij het over heeft.
Gouda is pittoresk. Op de Markt kun je voor de oudste tabakswinkel van het land een mooie kiek maken van de Waag. Er waren mensen bezig met een speurtocht, die hen ongetwijfeld naar de lieftallige hofjes en steegjes zou voeren waar ik ook doorheen banjerde, maar dan in ‘doelmatige doelloosheid’. Twee dames stonden over een iPad gebogen om een puzzel op te lossen, het residu van eeuwen, dat hier opgestapeld ligt langs de grachten, de gevels van de schuilkerk van de Oud-Katholieken, de herensociëteit De réunie waar de humanist DV Coornhert in 1590 overleed, en waar Hiëronymus van Alphen, van Jantjes pruimen, in 1746 werd geboren, de fondaties van Christina Ghysberts of Adriaan Jongkind, in syn leven Notaris en Procureur…
De willekeurige informatie die je tijdens zo’n korte wandeling verwerkt geeft een snapshot van een plaats. Ik heb een paar dozijn dingen ervaren die ik me nu herinner (onder een hoogwerker doorlopen, de naam Noodgodsstraat, etalages, geparkeerde auto’s, standbeelden, gevels, een norse passant, treuzelende toeristen, de juffrouw die me een koffiemuntje verkocht, enzovoorts). Daaruit ontstaat mijn vooroordeel over Gouda, waarmee ik later goede sier kan maken: maar wist je wie er ook in Gouda is geboren…?
Maar het gaat me niet om goede sier. Het gaat me om een soort tedere waardering van het historische tumult dat, vanuit het perspectief van de 21e, hongerloze eeuw waarin geweld een uitzondering is geworden, niet anders dan bizar moet schijnen. Je kunt op een zondagmiddag even in een schilderij lopen om je te doen beseffen hoe goed we het hebben, omdat het tableau vivant dat Nederland heet is geschilderd met bloed, zweet en tranen.