Onze maatschappij is een wonderlijk samenspel van krachten. Hoe primitiever hun oorsprong, hoe gemakkelijker deze krachten zichzelf kunnen motiveren en hoe geringer de kans, dat een compromis uit sanitaire overwegingen ze kan absorberen. Ik volg vanaf veilige afstand gezeik, gezeur en razernij van steuntrekkers, vluchtelingenhaters, islamknuffelaars, voor- en tegenstanders van “het project Europa”. Verongelijktheid wordt in alle kleuren op alle muren geschreven, een algehele omwenteling wordt geschilderd als de enige oplossing.
Maar de revolutie blijft uit. Een linkse partij die ergens in Europa de macht grijpt, of omgekeerd de nominatie van extreem rechtse populisten voor het hoogste ambt, het maakt allemaal geen donder uit. Het verschuift de machtsverhoudingen niet van de geldbezitters naar de zuchtende massa. Die massa stemt vooral uit puur opportunisme, misschien gestuurd door de schim van wat ooit ideologie was. Maar terwijl de 1% zich heeft ingegraven in de ideologie het sacrale privébezit, zijn de idologieën onder het gewone volk op sterven na dood. Mensen die selfies delen zullen zich nooit opofferen voor een idee. En zonder opofferingsbereidheid kunnen machtsverhoudingen niet worden veranderd. Het geloof in de revolutionaire ideologie moet van binnenuit komen. Om de bekende spreuk te parafraseren: “Pas als de laatste leus vervaagd is, zullen jullie begrijpen dat je de revolutie niet kunt voorschrijven.”
Leest u hier een reactionair stuk? Integendeel: ik vind revoluties ontzettend sexy en ben ervan overtuigd dat we een revolutie nodig hebben om te ontkomen aan het dictum van eindeloze groei. Maar wanneer een revolutie zichzelf niet belachelijk kan maken doen anderen dat voor haar – nog voordat ze kan plaatsvinden. En dat is de reden waarom ik niet geloof in de meeste virtuele activistenborrels op Facebook en Twitter. Er zijn geen grote goed georganiseerde groepen die genoeg in hun eigen ideeën geloven om ze te kunnen ridiculiseren – om ze te moeten ridiculiseren.
De eeuwig uitgestelde revolutie is het burgelijke mechanisme dat de volkswoede absorbeert. Het is een geloofsartikel dat mensen in staat stelt, hun ongenoegen in leuzen en splinterpartijen te kanaliseren, in plaats van hun baan en huis op te geven om een revolutionaire militia te vormen. Het is bloedeloze lulkoek, die het simpele gegeven verdoezelt, dat je de machtsverhoudingen alleen met echte knokpartijen kunt veranderen.