Recensie: Trekpoptt

Op het eerste gezicht: Trekpoptt is een bijzondere bundel waar veel zorg aan is besteed. Prachtig uitgegeven door uitgeverij Opwenteling. De lezer van deze recensie zal na het fraaie gedicht met het titelwoord al een indruk hebben van de kracht van deze bundel:

ZELFPORTRET

kunststaart vilthoed
Ig trekpoptt zIg kiplekker
als Buisman-aroma-Chinees

aardappelen voor stenen
morgen soep
en de toestand van

Wanneer ik nauwkeurig lees (zover mijn concentratie dat toelaat) komen de sporen tot leven, de sterk gecomprimeerde (verdichtete) ervaringen van de auteur, Ig, op haar (of zijn, of hun) beurt een pseudoniem van een auteur wiens echte naam ik niet verraad omdat pseudoniemen een functie hebben.

(auteur) -> Kine Brettscheider -> Ig

Ig lijkt de vernederlandsing van het Duitse Ich, en heeft in de bundel de derde persoonsvorm, altijd met een hoofdletter geschreven (zelfs in het midden van een woord), die bovendien consequent altijd een extra -t krijgt, zoals in de titel ’trekpoptt’. Ik associeer Ig ook met zowel IG Metall (de grote Duitse vakbond) als met IG Farben (de fabrikant van Zyklon-B). Vanaf het allereerste woord is er zo een zichzelf uitbreidend web van associaties, dat doorheen de bundel kundig gevlochten wordt. De resulterende poëzie oogt cryptisch, maar blijft door de sterk aanwezige narratief van Ig goed leesbaar. Er staat vaak veel witruimte om woordgroepen om deze de ademruimte te geven die ze nodig hebben. De gedichten worden intiemer door het weglaten van de context.

Dit kan ik het beste illustreren met een fragment van het gedicht RICTED van de afdeling “te  . Ig zagt”:

een roze steen even vormloos als Igs gedachten
op therapeutische wijze heel zacht aaien

wat Ig een liefhebberij noemtt

hier ligtt Ig
wistt niet

dieliet mIg

met lege handen een steen zagen
vijlen roze likken

niemand weet wie Ig ist wie Ig
niemand niemand weet Ig
niemand ist Ig niemand Igt
Ig weett wie Ig niemdan Ig niman dIg benie
man we et Ig wi

Het ritme komt hier goed op gang, en je ziet hier hoe het personage Ig dat in de bundel de drager van alle ervaringen is, wordt gedeconstrueerd. Ig explodeert op de pagina, maar keert later weer terug. Ik weet niet hoe ik dat moet interpreteren, en helaas tanen mijn geesteskrachten, dus zal hier dan ook geen scherpe analyse geven. Ik heb deze poëzie ervaren als rijke en zeer zorgvuldig gecureerde verzameling van ervaringen, die door het idioom en de idiosyncratische grammatica van Ig talig zeer worden versterkt, zoals in een regel als “Ig doett alsof voeltt.” Door die bewerking van de taal vertraagt het lezen en krijgen de ervaringen een objectief karakter omdat de taal waarin ze gegoten zijn ‘harder’ is, afwijkt van de alledaagse taal, of het ‘Gerede’ om met Heidegger te spreken (in de auteursnaam Brettscheider klingt Heidegger een beetje door).

Het is een fluitje van een cent om een Heidegger-citaat te vinden dat past: “Alles beruht darin, das Wohnen im Sprechen der Sprache zu lernen. Dazu bedarf es der ständigen Prüfung, ob und inwieweit wir das Eigentliche des Entsprechens vermögen.” (vrij vertaald: Het gaat erom, dat we leren helemaal thuis te zijn in de taal die we spreken. Dat betekent dat we er steeds voor zorgen dat wij zelf de eigenlijke spreker zijn, dat we dus niet anderen slap nalullen). Ig woont in de taal die zIg spreekt. Daaraan valt met dure woorden niets toe te voegen; als recensent wil ik niet interessant lopen doen, maar een indruk geven van de taalwereld die hier is geschapen, en dat gaat het beste door een paar fragmenten aan te halen, door als het ware proberen te spreken in de taal van de bundel, zoals ik ooit poogde in een recensie van de verwante poëzie van sadà exposadà (waarschuwing: zo’n remix is bedoeld om de lezer van dit stukje een indruk te geven van de taal van Ig, maar kan als verminking van het werk worden ervaren, hetgeen natuurlijk volstrekt onbedoeld is):

Ig zegtt doe
een stapje naar voren
Ig voeltt zIg kalm

warum darum ze willen geen paniek

vanochtend Haydn in Eindh. gespeeld

niemand met meer gaten dan Ig

behoedzaam laat Ig zIg
in het water zakken

Ig gumtt terug

Voor de volledigheid wil ik de titels vermelden van de vijf afdelingen waarin het boek is opgedeeld, omdat deze fascinerende namen hebben: “as Ig twee winterbomen ziett”, “dood is de kamer van zelden”, “te  . Ig zagt”, “k van contact maken”, 1 Ferdydurke” (een verwijzing naar het boek van Gombrowicz). Voorts dient opgemerkt dat de bundel voorzien is van een notenapparaat, hetgeen de ongeoefende lezer attendeert op de rijkdom aan literaire dwarsverwijzingen (of om het met wat meer jeuk te zeggen: een handje helpt met het plezier aan de intertekstualiteit).

Trekpoptt is een fascinerende bundel die veel van de lezer vergt (ver.gen, wat een mooi woord is dat!). De bundel ‘gaat over’ een volstrekt persoonlijke wereld vol muziek, observaties van onze leefwereld, liefde en melancholie, die door een geheel eigen syntax als taalding voor de lezer grijpbaar wordt. Ik zeg het gewoon: de bundel is een trekpop die vrolijk gaat bewegen als je aan het touwtje van de taal kan trekken.